Frequentie en aard toepassing bevoegdheden betalingsregelingenbeleid door het CJIB

Het CJIB heeft drie bevoegdheden in het kader van het maatschappelijk verantwoord innen van boetes:

• het toestaan van betaling in termijnen van verkeersboetes, mogelijk sinds 2015 en wettelijk verankerd sinds 2018;
• beëindiging van de tenuitvoerlegging van geldboetes, die geen redelijk doel dienen en waarvoor een gratie kan worden verleend, wettelijk geregeld sinds 2020;
• het inlassen van een noodstop bij de inning van verkeersboetes en strafrechtelijke geldelijke sancties, met een koppeling naar schuldhulpverlening. Dit is mogelijk sinds 1 april 2020 en formeel geregeld in Beleidsregels sinds 1 september 2021.

Cebeon onderzocht voor het WODC de toepassing van deze bevoegdheden

Toepassing en resultaat betalingsregelingen

Het CJIB heeft voor het onderzoek data gegenereerd uit verschillende registraties uit de jaren 2015-2021. Deze cijfers zijn geanalyseerd. Achtergronden van de bevindingen en de uitvoeringspraktijk zijn naar voren gekomen in een gespreksgesprek met CJIB-medewerkers die betalingsregelingen in de praktijk toepassen.

Betaling in termijnen

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat het aantal toegekende regelingen voor betaling in termijnen is gestegen van ruim 170.000 in 2018 naar bijna 274.000 in 2021. Per jaar is gemiddeld 8% van de aanvragen afgewezen, vooral vanwege het niet nakomen van eerdere regelingen.
De regeling voor betaling in termijnen kent twee vormen: de standaardregeling met vastgestelde termijnen en termijnbedragen, en de maatwerkregeling. In verreweg de meeste gevallen is de standaardregeling toegepast. De meeste regelingen zijn positief geëindigd in volledige betaling, in de periode 2018-2021 elk jaar boven de 50%. Het aandeel negatief geëindigde regelingen is in deze periode tevens gedaald. Maatwerkregelingen eindigen minder vaak positief dan standaardregelingen, waarbij moet worden bedacht dat de maatwerkregeling is bedoeld voor mensen in (financieel) nijpender situaties.

Beëindiging van de tenuitvoerlegging

De beëindiging van de tenuitvoerlegging van geldboetes blijkt pas vanaf april 2021 te zijn toegepast, en uitsluitend in het kader van een maatregel van plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders. Het betreft 96 gevallen.

Noodstopprocedure

De noodstopprocedure is in de periode 2020-2021 ongeveer 5.000 keer toegepast. Na een noodstopregeling volgt na 4 maanden vaak een regeling voor betaling in termijnen. Ook lukt het regelmatig om mensen formele hulp te laten zoeken voor hun schuldproblemen, of wordt de noodstopregeling verlengd met 8 maanden.

Effect op schuldenproblematiek

Er is verkend in hoeverre betalingsregelingen bijdragen aan het verlichten van de schuldenproblematiek van de schuldenaren. Dit is met experts van bewindvoerders, schuldhulpverleners, budgetcoaches, koepelorganisaties en wetenschap doorgesproken.

Deze experts constateren dat de beleidswijzigingen van het CJIB tot een betere samenwerking met de schuldenaar heeft geleid. Daarnaast is de welwillendheid verbeterd om betaalafspraken te maken. Het betalen in termijnen werkt voor schuldenaren verlichtend, onder ander omdat daardoor de aflossingspiek in één maand wordt verkleind. De verlaging van de boetedrempel voor de betaling in termijnen heeft daar extra aan bijgedragen. Ook de verlaagde boetedrempel van 75 euro is voor schuldenaren vaak nog een problematisch bedrag om in één keer te voldoen.